Het gaat goed met de bouw: het bouwvolume is hoger dan vóór de crisis en de orderportefeuilles bereiken inmiddels recordhoogten. De winstmarges van bouwbedrijven blijven echter laag. Faalkosten spelen hierbij een belangrijke rol, zo blijkt uit de enquête ‘Verspilde moeite’ van ABN AMRO onder bedrijven in de bouw- en vastgoedsector.

Bijna vier van de tien ondervraagde bedrijven schat hun faalkosten in op 5 procent van de aanneemsom. Negen procent van de geïnterviewden meent dat de faalkosten zelfs 8 procent of meer bedragen. In totaal lopen de faalkosten in de sector uiteindelijk jaarlijks op tot miljarden euro’s. Faalkosten zijn de extra kosten voor herstel van werkzaamheden die niet volgens de specificaties zijn uitgevoerd of niet voldoen aan de verwachtingen van de klant.

Aan de enquête van de bank hebben 151 personen deelgenomen. Het leeuwendeel is actief als hoofdaannemer (26 procent) of onderaannemer (21 procent). Ook ontwikkelaars, adviseurs, installateurs, leveranciers en producenten behoren tot de onderzoeksgroep. De meeste deelnemers vervullen een eindverantwoordelijke functie binnen hun bedrijf.

De hoofdaannemers en onderaannemers schatten hun faalkosten relatief laag in. Van de hoofdaannemers denkt 67 procent dat hun faalkosten lager uitvallen dan 5 procent. Bij de onderaannemers is dat 54 procent. Daarentegen geeft 10 procent van de beide disciplines aan dat de faalkosten boven de 8 procent uitkomen. Maar liefst 58 procent van de ondervraagde producenten komt met meer dan 5 procent faalkosten. Opmerkelijk, volgens ABN AMRO, omdat de productie van materialen plaatsvindt in de fabriek, in een gecontroleerde omgeving. Hierdoor zouden de faalkosten juist gering moeten zijn.

De faalkosten komen meestal ‘te voorschijn’ in de uitvoeringsfase van bouwprojecten. 54 Procent van de enquêtedeelnemers ziet de faalkosten in dit stadium ontstaan. 32 Procent, waaronder relatief veel ontwikkelaars en installateurs, brengt de faalkosten onder in de ontwerp- en bouwvoorbereidingfasen.

De faalkosten in de uitvoeringsfase zijn deels terug te voeren op de huidige hoogconjunctuur in de bouw en deels op voorbereidingsfouten die tijdens de uitvoering aan het licht komen. Tijdsdruk is de meest genoemde oorzaak: veel werk dat snel klaar moet zijn, leidt tot fouten. Een tweede belangrijke oorzaak is een slechte werkvoorbereiding waaronder ook fouten in ontwerp, planning, inkoop en logistiek vallen.

Hoogte faalkosten t.o.v. aanneemsom (in %).

Faalkosten in de bouw zijn hardnekkig en komen zowel in een hoog- als laagconjunctuur voor, vindt ABN AMRO. Bij laagconjunctuur schrijven bouwbedrijven vaak te laag in op aanbestedingen en accepteren ze teveel risico’s. Hierdoor wordt ‘t moeilijk om binnen budget en planning te werken. In de huidige hoogconjunctuur zijn faalkosten vaak het gevolg van de hoge tijdsdruk, de schaarste aan materieel en vooral het tekort aan gekwalificeerd personeel. Bovendien geeft de laagste prijs bij veel aanbestedingen nog steeds de doorslag. Volgens de bank lijken faalkosten daarom een bijna geaccepteerde inefficiëntie in de bouwsector. De enquête wijst ’t uit: 90 procent van de bouwbedrijven is zich bewust van de faalkosten in hun bedrijf. Maar ruim een kwart laat weten dat het terugdringen van de faalkosten binnen de onderneming geen prioriteit heeft.

Om de faalkosten te verlagen, zijn langjarige samenwerking en gestandaardiseerde processen cruciaal, aldus ABN AMRO. Juist in een sector waarin veel partijen één product maken, is goede samenwerking en communicatie essentieel. Hiermee zijn veel fouten te voorkomen. De deelnemers aan de enquête kunnen zich daarin vinden: het werken met vaste partners en vast personeel is volgens de meeste van hen het probate middel tegen faalkosten.

Ook vinden ze de kwaliteit van het personeel en de communicatie met de medewerkers op de bouwplaats belangrijk. Hierdoor kun je gemakkelijker kennis delen. Kennis die is opgedaan tijdens de uitvoering, zou dan wel weer moeten worden ingebracht in de voorbereidingsfase. Dan verloopt ‘t een volgende keer wel goed (of nog beter). Andere adviezen van de bank: besteedt meer tijd aan de eisen en wensen van de opdrachtgever, maak een realistische planning en breng eventuele risico’s snel in kaart en maak ze bespreekbaar. Dat helpt om de faalkosten (verder) terug te dringen.

• De enquêterapportage is hier gratis te downloaden.
• Foto: gevelbouw Sportcomplex Amarena, Amersfoort (© Heerkens van Bavel)